Şu an tarayıcınız Javascript kullanımını engelliyor ya da desteklemiyor.

Sitemizi verimli gezebilmeniz için tarayıcınızın Javascript özelliğini açmanız gerekmektedir.

KİK Kararları Mahkeme Kararları Hakkında Mahkeme Kararı Olan KiK Kararları Detaylı Arama
Bir iş mevzuatta personele dayalı bir ihale olarak belirtilmemesine rağmen, işçi maliyetlerinin yaklaşık maliyetin yarısından fazlasını oluşturması durumunda ilgili iş personel çalıştırılmasına dayalı olarak kabul edilebilir mi? 0
Yazdır

     Bu karar, mevzuat değişikliği nedeniyle geçerliğini yitirmiştir.
     Güncel kararlar için tıklayınız..
 

KAMU İHALE KURUL KARARI

Toplantı No : 2014/004

Gündem No : 46

Karar Tarihi : 13.01.2014

Karar No : 2014/UH.II-252

Şikayetçi:

Enis Temizlik Hizmetleri Yemek Üretimi Tekstil Turizm Ve İnşaat Sanayi Ve Ticaret Limited Şirketi, MERKEZ MAH. FATİH SOK. ÜNAL TEKSTİL PASAJI NO:23/24 İSTANBUL

İhaleyi Yapan Daire:

Marmaris Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü, Çıldır Mahallesı Atatürk Caddesı 38 MUĞLA

Başvuru Tarih ve Sayısı:

16.12.2013 / 39171

Başvuruya Konu İhale:

2013/154264 İhale Kayıt Numaralı "Marmaris Belediyesi Sınırları İçerisinde Çöplerin Toplanması Taşınması Amacı İle Personel Ve Araç Çalıştırılması İşi" İhalesi

Kurumca Yapılan İnceleme ve Değerlendirme:

Marmaris Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğütarafından 02.12.2013tarihinde açık ihale usulüile yapılan “Marmaris Belediyesi Sınırları İçerisinde Çöplerin Toplanması Taşınması Amacı ile Personel ve Araç Çalıştırılması İşi” ihalesine ilişkin olarak Enis Temizlik Hizmetleri Yemek Üretimi Tekstil Turizm ve İnşaat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinin 25.11.2013tarihinde yaptığı şikâyet başvurusu hakkında idare tarafından süresi içinde karar alınmaması üzerine, başvuru sahibince 16.12.2013tarih ve 39171sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 16.12.2013tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2013/4616sayılı şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

Karar:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle,

1. Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesine göre aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerinin bir arada ihale edilemeyeceği, ihale konusu işin Marmaris Belediyesi sınırları içerisinde çöplerin toplanması taşınması amacı ile personel ve araç çalıştırılması işi olmasına karşın, araç tamir ustası, oto elektrik ustası, oto kap. ve boya ustasının çalıştırılması ve montaj, demontaj gibi bazı işlerin yapılması işlerinin aynı ihaleye konu edildiği, bu durumun anılan kanun hükmüne aykırı olduğu,

1. İdare tarafından verilecek araçların plakası, hasarsızlık oranı ve kayıtlı olduğu ilin ihale dokümanında belirtilmediği, bu nedenle zorunlu mali sorumluluk sigortası tutarının hesaplanamayacağı, söz konusu araçların yüklenici tarafından karşılanacak amortisman giderinin hesaplanabilmesi için araçların idareye maliyeti, idarenin araç parkına katıldıkları yıl, hangi mevzuata göre amortisman ayrılacağına dair bilgilerin ihale dokümanında yer almadığı, bu durumun tekliflerin sağlıklı hazırlanmasına engel teşkil ettiği,

1. Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesi uyarınca gerekli olan dezenfektan malzemesinin evsafı, miktarı ve konteynır sayısının ihale dokümanında belirlenmediği, ayrıca pazar yerleri, cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak suyun kim tarafından karşılanacağının belirsiz olduğu, İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde bu hususa ilişkin bir düzenleme yer almadığı, ancak Teknik Şartname’nin 8 ve 10’uncu maddelerinde ilçe genelindeki çöp konteynırları, semt pazarı ile bağlı cadde ve sokakların yıkanacağının belirtildiği, kaç adet semt pazarı bulunduğu, cadde ve sokakların uzunluğu ve bu işin hangi sıklıkla yapılmasının istenildiği gibi teknik ayrıntıların düzenlenmediği, birim fiyat teklif cetvelinde yalnızca araç ve personel maliyetlerine yer verildiği,

1. Teknik Şartname’nin 3.17 ve 3.18’inci maddelerinde düzenlenen gider kalemlerine ilişkin belirsizlikler bulunduğu, kesin ve açık olmayan düzenleme nedeniyle tereddütler oluştuğu ve tekliflerin sağlıklı hazırlanmasını olanaksız kıldığı, 6331 sayılı Kanun gereğince mesleki eğitim, temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri, risk değerlendirme raporu, acil eylem planı, iş yeri hekimi ve hemşiresi çalıştırma ve benzeri giderlerinin birim fiyat teklif cetvelinde yer almadığı, dolayısıyla yaklaşık maliyete de dahil edilmediğinin düşünüldüğü, bu giderlere yalnızca yüklenicinin katlanmasının mümkün olamayacağı, 2010/MK-136 sayılı karada yer verilen Danıştay 13. Dairesinin kararı göz önünde bulundurulduğunda, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2’inci maddesi açıklamalarının ortadan kalktığı ve sözü edilen giderlere birim fiyat teklif cetvelinde yer verilmesi gerektiği, idarenin vardiya çalışma sistemini uyguladığı ve Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.4.2.25’inci maddeleri dikkate alındığında, mevcut ihale dokümanı ile ihaleye teklif verilemeyeceğinin tartışmasız olduğu,

1. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesi hükümleri ve ihale konusu iş kapsamında 230 personel çalıştırılacağı göz önüne alındığında, 7 adet engelli personel istihdamının zorunlu olduğu, söz konusu personel için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir satır açılması gerektiği, bu hususun aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında da tereddütler yaratacağı,

1. Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde araçlar ve özelliklerinin belirtildiği, anılan maddede düzenlenen asgari model şartının rekabeti engellediği, bu düzenlemenin kaynakların verimli kullanılması ve ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ilkelerine aykırılık teşkil ettiği iddialarına yer verilmiştir.

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.


1 ) Başvuru sahibinin 1’inci iddiasına ilişkin olarak:

Başvuruya konu ihale, Marmaris ilçesi sınırları dahilinde yer alan mahallelerdeki “Cadde vesokakların temizlenmesi, çöplerin toplanması taşınması işlerinde çalışmak üzere, yaz aylarında 107 işçi, 35 şoför, 1 araç tamir bakım ustası, 1 oto elektrik ustası, 1 oto kaporta ustası, 1 lastik ve yağcı ustası, 3 saha kontrol amiri ve 1 adet çevre mühendisi olmak üzere toplam 150 personel, kış aylarında 51 işçi, 21 şoför, 1 araç tamir bakım ustası, 1 oto elektrik ustası, 1 oto kaporta ustası, 1 lastik ve yağcı ustası, 3 saha kontrol amiri ve 1 adet çevre mühendisi olmak üzere toplam 80 personel çalıştırılması, 10 m3 damperli kamyon ve kazıcı yükleyici çalıştırılması ile yaz aylarında çalıştırılmak üzere 2m3, 5m3, damperli açık kasa çöp toplama aracı, 7m3, 13m3 sıkıştırmalı çöp kamyonu, konteyner yıkama makinesi, hidrostatik yol yıkama silme aracı ve vakumlu süpürge aracı çalıştırılması (işçilik ve şöfor hariç akaryakıt ve tüm giderler yükleniciye ait olmak üzere) hizmet işinin 01.01.2014 -30.09.2014 tarihleri arasında 273 (ikiyüz yetmiş üç) takvim günü boyunca yapılması” işine ilişkindir.

Teknik Şartname’nin 3.6’ncı maddesinde “Söz konusu hizmet alımında yaz (Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül-2014) ve kış (Ocak, Şubat, Mart-2014) aylarınca idare tarafından farklı iş programlarının uygulanması sebebi ile yaz aylarında toplam 150, kış aylarında ise toplam 80 personel çalıştırılacaktır. Çalıştırılacak işçilerin özellikleri ve sayıları aşağıdaki tablodaki gibidir.

PERSONEL KIŞ AYLARI YAZ AYLARI

İŞÇİ 51 107

ŞOFÖR 21 35

ARAÇ TAMİR USTASI 1 1

OTO ELEKTRİK USTASI 1 1

OTO KAP. VE BOYA USTASI 1 1

LASTİK VE YAĞCI USTASI 1 1

SAHA KONT. AMİRİ 3 3

ÇEVRE MÜHENDİSİ 1 1

TOPLAM 80 150

düzenlemesi, 3.15’inci maddesinde de “2 m3 ve 5 m3 damperli açık kasa çöp toplama araçları, 10 m3 Damperli kamyon, 7 m3 ve 13 m3 sıkıştırmalı çöp kamyonları, Kazıcı yükleyici, Konteyner yıkama makinası, hidrostatik vakumlu yol yıkama silme aracı ile Vakumlu Süpürge araçlarında her türlü amortisman, yedek parça, tamir bakım, yakıt, madeni yağ, sigorta ve diğer giderler ile nakil montaj, demontaj giderleri yüklenici tarafından, yüklenici tarafından karşılanacak araçlarda personel (işçi ve şoför) mevcut personel içinden çalıştırılacaktır. İdareye ait araçlar için amortisman, yedek parça, akaryakıt, madeni yağ, sigorta giderleri idare tarafından karşılanacaktır.” düzenlemesi yer almaktadır.

Başvuru sahibi tarafından Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde yer alan “Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.” hükmü belirtilerek, yukarıya aktarılan Teknik Şartname düzenlemelerinde yer alan montaj, demontaj işleri ve ihale konusu iş kapsamında çalıştırılması istenilen araç tamir ustası, oto elektrik ustası, oto kap. ve boya ustası, lastik ve yağcı ustası çalıştırılması hizmetlerinin aynı ihale kapsamında karşılanamayacağı iddia edilmektedir.

Kamu İhale Kanunu’nun yukarıya aktarılan hükmü mal alımı, hizmet alımı, yapım işi ihalelerinin aralarında bağlantı olmadığı sürece aynı ihaleye konu edilemeyeceği hususuna ilişkindir. Oysa ki, iddia konusu edilen montaj, demontaj işleri ile çeşitli vasıflarda personelin çalıştırılmasına ilişkin Teknik Şartname belirlemelerinin tümü hizmet alımı işlerine özgüdür. İhale konusu çöplerin toplaması, cadde ve sokakların temizlenmesi gibi hizmetlerin sağlıklı bir şekilde yerine getirilebilmesini teminen, idarenin ihtiyaçları doğrultusunda çalıştırılacak personelin vasıfları ile yapılacak işleri belirlemesinde kamu ihale mevzuatına aykırılık bulunmadığı anlaşılmıştır.


2 ) Başvuru sahibinin 2’nci iddiasına ilişkin olarak:

Teknik Şartname’nin 3.15’inci maddesinde “2 m3 ve 5 m3 damperli açık kasa çöp toplama araçları, 10 m3 Damperli kamyon, 7 m3 ve 13 m3 sıkıştırmalı çöp kamyonları, Kazıcı yükleyici, Konteyner yıkama makinası, hidrostatik vakumlu yol yıkama silme aracı ile Vakumlu Süpürge araçlarında her türlü amortisman, yedek parça, tamir bakım, yakıt, madeni yağ, sigorta ve diğer giderler ile nakil montaj, demontaj giderleri yüklenici tarafından, yüklenici tarafından karşılanacak araçlarda personel (işçi ve şoför) mevcut personel içinden çalıştırılacaktır. İdareye ait araçlar için amortisman, yedek parça, akaryakıt, madeni yağ, sigorta giderleri idare tarafından karşılanacaktır.

_ İdare tarafından karşılanacak araçlar;

ARAÇ

1 ADET 1 M3 AÇIK KASA ÇÖP KAMYONU

2 ADET 2 M3 AÇIK KASA ÇÖP KAMYONU

1 ADET 5 M3 SIKIŞTIRMALI ÇÖPKAMYONU

1 ADET 7 M3 SIKIŞTIRMALI ÇÖP KAMYONU

1 ADET 13 M3 SIKIŞTIRMALI ÇÖP KAMYONU

5 ADET 15 M3 SIKIŞTIRMALI ÇÖP KAMYONU

2 ADET TRAKTÖR

3 ADET MOTOSİKLET

1 ADET PİC-UP

1 ADET TANKER” düzenlemesi bulunmaktadır.

İtirazen şikayet dilekçesinde, idare tarafından verilecek araçların zorunlu mali sorumluluk sigortası maliyeti ile amortisman tutarının hesaplanabilmesi için gerekli bilgilerin ihale dokümanında bulunmadığı iddiası ileri sürülmektedir. Ancak yukarıda aktarılan düzenlemede açıkça idareye ait araçların amortisman, yedek parça, akaryakıt, madeni yağ, sigorta giderlerinin idare tarafından karşılanacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla başvuru sahibinin incelemeye konu iddiasının dayanaksız olduğu, idareye ait araçlarınamortisman ve sigortagiderlerinin idarece karşılanacağı, istekliler tarafından bu giderlere ilişkin hesaplama yapılmasına gerek bulunmadığı görülerek, söz konusu iddianın yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.


3 ) Başvuru sahibinin 3’üncü iddiasına ilişkin olarak:

Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde “1 adet Konteynır yıkama aracı, asgari 6 ton temiz ve asgari 4 ton pis su alabilecek tank kapasitesine ve dezenfektan ünitesine sahip olacaktır. Çöp konteyneri yıkama ve dezenfekte kamyonunda yeterli sayıda yıkama püskürtme memesi uygun açıda yerleştirilmiş olacak ve basınçlı su ile konteynerlerin iç ve dış yüzündeki kirleri temizleyecek düzeneğe sahip olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzü çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Araçta özel başlıklı ilaçlama ve dezenfekte tabancası, tetikten kumandalı yıkama tabancası, pazar yeri, yol, kaldırım ve dış yüzey temizliğinde kullanılmak üzere ekstra basınç sistemi bulunacaktır. Konteynır yıkama aracında kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan yükleniciye aittir. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır. Konteynır yıkama aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli Konteynır yıkama aracı kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.

1 adet Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı, en az 2 m3 atık haznesine sahip, dört tekerden manevra ile hidrostatik yürüyüş sistemine sahip olmalıdır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan yükleniciye aittir. Motor gücü en az 90 HP ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli hidrostatik yol yıkama ve silme aracın kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.”düzenlemesi yer almaktadır. Ayrıca Teknik Şartname’nin 3.23’üncü maddesinde “Bu Teknik Şartname 3 maddeden oluşmakla birlikte ihale dokümanının bir parçasıdır.” ifadesi yer almakta olup, itirazen şikâyet dilekçesinde işaret edilen 8 ve 10’uncu maddelerin Teknik Şartname’de bulunmadığı görülmüştür.

İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde su ve dezenfektan maliyetine ilişkin bir düzenleme yapılmadığı, birim fiyat teklif cetvelinde de söz konusu maliyet bileşenleri için ayrı bir satır açılmadığı görülmüştür. Teknik Şartname’nin yukarıya aktarılan düzenlemelerinde, gerek konteynırların temizliğinde kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan maliyetlerinin yüklenici tarafından karşılanacağı, gerekse cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak olan hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan maliyetinin yükleniciye ait olduğu açıkça düzenlenmiştir. Ancak, su, deterjan ve dezenfektan malzemelerinin hangi miktarda tüketileceğine ilişkin olarak ihale dokümanında bir belirleme yapılmamıştır. Tüm bu tespitler sonucunda, uyuşmazlık konusu düzenlemelerin, istekliler tarafından teklif fiyatın sağlıklı bir şekilde oluşturulmasına engel teşkil ettiği, deterjan ve dezenfektan malzemelerinin cins ve miktarı ile işin yürütülmesi aşamasında tüketilecek su miktarının belirsiz olması nedeniyle istekliler tarafından teklif edilen fiyatların eşit koşullarda değerlendirilmesinin mümkün olmadığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla başvuru sahibinin 3’üncü iddiasının yerinde olduğu sonucuna varılmıştır.


4 ) Başvuru sahibinin 4’üncü iddiasına ilişkin olarak:

Teknik Şartnamenin uyuşmazlık konusu maddelerinde “3.17.Yüklenici ihale konusu iş gereği çalıştıracağı personel için; 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümleri gereğince; iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulunduracak, personele İdareye ait Makine Araç Parkı Temizlik İşleri Kademesi’nde iş süresince işçi başına değişik zamanlarda 15.05.2013 tarihli Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te belirtilen süre ve esaslara uygun eğitim verecektir. Verilecek bu eğitim idare ile mutabık olunacak zamanlarda mesai saatleri içinde verilecektir. İşle ilgili olarak meydana gelen iş kazalarının hukuki ve cezai sorumluluğu yükleniciye aittir. Ayrıca gerek yüklenicinin gerekse personelinin meydana getireceği kaza ve hasarlar ile üçüncü şahıslara karşı verecekleri zarar ve ziyanlarda yüklenicinin sorumluluğu altındadır.

3.18.Yüklenici, çalıştırdığı personele karşı, 4857 sayılı İş Yasası’na, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'na uygun olarak hareket edip etmediğini Marmaris Belediyesi'nin danışmanlık hizmeti aldığı veya alacağı danışmanlarına, işyeri kayıt ve belgelerini, işçilerin çalışma koşullarını, iş sağlığı ve güvenliğine uygunluğu açısından personelin çalışma ortamlarını, kullandıkları her türlü araç ve gereçlerin denetlenmesini, kontrol edilmesini sağlamak, danışmanların görevlerini yapmaları sırasında gerekli kolaylıkları göstermek, denetimler sonunda düzenlenen raporlarda istenilenleri öncelik sırasına göre gidermek zorundadır.”düzenlemeleri yer almaktadır.

İhale konusu iş kapsamında yaz aylarında 150 personel, kış aylarında 80 personel çalıştırılmasının öngörüldüğü, İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde, asgari işçilik maliyetinin hesaplanabilmesini teminen ücretlendirme rejiminin belirlendiği, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılacak çalışma ile fazla mesai ücretlerinin hesaplanabilmesi için gerekli bilgilere yer verildiği, kısa vadeli sigorta kolları prim oranının %2 olarak belirlendiği, “Diğer giderler” başlıklı 25.3.4’üncü maddede ise, “Yüklenici tarafından sağlanacak olan 15 adet aracın, akaryakıt, amortisman, madeni yağ, yedek parça, tamir bakım her türlü vergi sigorta vize v.b. giderler, yükleniciye ait olacaktır. Teknik şartnamede belirtilen giyecek bedelleri işçilik fiyatları içerisine dahil olacaktır.” düzenlemesine yer verildiği görülmüştür.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında teklif fiyata dahil olacak giderler” başlıklı 78’inci maddesinde,

“78.1. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ağırlıklı olarak personel çalıştırılmasına dayanan, çalıştırılacak personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı hizmetlerdir.

78.2. Malzemeli veya malzemesiz temizlik, malzemesiz yemek, özel güvenlik, sayaç okuma ve kesme-açma, hasta ve ziyaretçi yönlendirme, tıbbi sekreterlik, veri işleme ve otomasyon sisteminin işletimi hizmetleri gibi hizmetler personel çalıştırılmasına dayalı olup, bu tebliğde personel çalıştırılmasına dayalı olan/olmayan hizmetler arasında sayılmayan işlerin personel çalıştırılmasına dayalı olup olmadığı yukarıda yer verilen tanıma göre idarelerce değerlendirilecektir.”açıklamalarına yer verilmiştir. Şikayete konu ihale bünyesinde hem personel hem de araç çalıştırılması hizmetlerinin yer aldığı görülmüş olup, Tebliğ’in 78.1’inci maddesinde yer alan tanım göz önünde bulundurularak, ihale konusu işin niteliği belirlenmelidir.

Yaklaşık maliyetin oluşturulmasına ilişkin belgeler incelendiğinde, personelin aylık işçilik ücreti, ulusal bayram ve genel tatil günlerine yapılacak çalışmaya ait maliyet ile fazla mesai yapılması nedeniyle oluşacak maliyetin toplamının (%3 sözleşme ve genel giderler hariç, giyim dahil) 2.873.141,28.-TL olduğu, çöp poşeti, toz maskesi malzemeleri ile, araç ve makinelerin çalıştırılmasına ait maliyetlerin toplamının ise, 1.311.876,58.-TL olduğu anlaşılmıştır.

Personel çalıştırılmasına ilişkin maliyetin yaklaşık maliyet içerisindeki oranı daha yüksek olduğundan, ihale konusu işin ağırlıklı olarak personel çalıştırılmasına dayalı bir iş olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Başvuru sahibinin iddiasının aksine, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2’nci maddesinde yer alan “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde; amortisman, kıdem tazminatı, iş yeri hekimliği ücreti, oryantasyon eğitimi gideri, yaka kartı ve bu mahiyetteki giderlerin genel giderler içinde yer alacağı kabul edileceği için aşırı düşük teklif sorgulamasında bu giderler, önemli teklif bileşeni olarak belirtilmeyecek ve isteklilerden aşırı düşük teklif sorgulamasına verdikleri cevaplarda bu giderler için bir bedel öngörmeleri istenmeyecektir. Sözleşme giderleri ve genel giderler içinde değerlendirilmesi öngörülen giderler idari şartnamelerde “teklif fiyata dahil olan diğer giderler” kısmında belirtilmeyecektir.” açıklaması halen yürürlüktedir. 23.08.2010 tarih ve 2010/MK-136 sayılı kararın dayanağı olan Danıştay 13. Dairesince alınan karar, münferit bir uyuşmazlığa özgüdür.

Tebliğin yukarıya aktarılan açıklamasında, her bir personelin işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan %3 oranındaki sözleşme giderleri ve genel giderler kapsamında değerlendirilecek veisteklilerin teklif fiyatlarına dahil etmemesi gereken gider kalemleri belirlenmiştir. Açıklama metninde,işyeri hekimliği ücretinin genel giderler içerisinde yer aldığı, dolayısıyla iş yeri hekimliği ücretinin teklif fiyata ayrıca dahil edilmesine ve aşırı düşük teklif sorgulamasına verilen cevapta bu gidere ilişkin belgelendirme yapılmasına gerek bulunmadığı açıkça belirtilmiştir. Ayrıca, Tebliğ’in 79.2’nci maddesinde sayılanların dışında “…ve bu mahiyetteki giderlerin genel giderler içinde yer alacağı kabul edileceği için…”ibaresine yer verildiğinden, Teknik Şartnamede ihale konusu işin yürütülmesi bulundurulması gerektiği düzenlenen iş güvenliği uzmanının da bu kapsamda değerlendirilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı maliyetlerinin sözleşme ve genel giderlerden karşılanacağı ve söz konusu maliyet kalemleri için teklif cetvelinde ayrı bir satır açılmasına gerek bulunmadığı anlaşıldığından, başvuru sahibinin söz konusu iddiasının yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Diğer taraftan, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.4.2.25’inci maddesinde,

“Personele, çalışma saatleri dışında ihale konusu işle ilgili eğitim verilmesi, işçiler açısından 4857 sayılı Kanunun 66 ncı maddesinin (d) bendine göre fazla çalışmaya yol açacağından, bunun teklif fiyata dahil olacağının ve mesai dışında işçinin kaç saat işle ilgili meşgul edileceğinin idari şartnamede belirtilmesi ve aşırı düşük teklif sorgulamasında dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca, oryantasyon eğitimi dışında, silahlı atış eğitimi, uçuş eğitimi gibi önemli maliyet gerektiren eğitim giderlerinin, teklif fiyata dahil giderler içinde değerlendirilmesi ve bu giderlerin idari şartnamede açıkça belirtilmesi, birim fiyat teklif alınmak suretiyle gerçekleştirilecek ihalelerde ise birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir iş kalemi olarak öngörülmesi gerekmektedir. Dolayısıyla bu tür eğitim giderleri % 3 oranının içerisinde bulunan bir genel gider olarak kabul edilmeyecek ve teklifin önemli bir bileşeni sayılarak aşırı düşük teklif sorgulamasında dikkate alınacaktır.” açıklaması yer almaktadır. Teknik Şartname’nin 3.17’inci maddesinde yer alan “…personele İdareye ait Makine Araç Parkı Temizlik İşleri Kademesi’nde iş süresince işçi başına değişik zamanlarda 15.05.2013 tarihli Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te belirtilen süre ve esaslara uygun eğitim verecektir. Verilecek bu eğitim idare ile mutabık olunacak zamanlarda mesai saatleri içinde verilecektir….” düzenlemesi incelendiğinde, personele mesai saatleri içerisinde eğitim verileceğinin tereddüte yer vermeyecek şekilde belirtildiği, dolayısıyla İdari Şartname’de bu hususa ilişkin bir düzenlemeye yer verilmesinin gerekli olmadığı, ayrıca söz konusu eğitimin silahlı atış eğitimi, uçuş eğitimi gibi önemli maliyet gerektiren eğitimler arasında değerlendirilemeyeceği görülerek, bu hususa ilişkin iddianın da yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

5) Başvuru sahibinin 5’inci iddiasına ilişkin olarak:

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu” başlıklı 30’uncu maddesinde:

“İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi veya 21/6/1927 tarihli ve 1111 sayılı Askerlik Kanunu veya 16/6/1927 tarihli ve 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu kapsamına giren ve askerlik hizmetini yaparken 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 21 inci maddesinde sayılan terör olaylarının sebep ve tesiri sonucu malul sayılmayacak şekilde yaralananları meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır. ..” hükmü ile “Engelli ile eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna aykırılık” başlıklı 101’inci maddesinde:

“Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için yediyüzelli milyon lira para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.”hükmü bulunmaktadır.

Başvuru sahibi tarafından, İş Kanunu’nun 30’uncu maddesi uyarınca ihale konusu iş kapsamında 7 adet engelli personel istihdamının zorunlu olduğu, söz konusu personel için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir satır açılması gerektiği iddia edilmektedir.

Kanunlar genel ve soyut düzenlemeler içermekte olup, bir ihaleye özel olarak düzenlenen şartnamelerde, ihale konusu işi ilgilendiren tüm emredici kanun hükümlerine yer verilmesi mümkün değildir. İhale dokümanında engelli ile eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiş olması, ihaleyi yapan idareyi Kanun hükümlerinin uygulanmaması halinde sorumluluktan kurtarmaz. Dolayısıyla, ihale dokümanında, İş Kanunu’nun ihale konusu hizmetin sunulması esnasında uygulanma zorunluluğu olan hükümlerine yer verilmemiş olmasının, ihale dokümanının İş Kanununa aykırı düzenlendiği anlamına gelmeyeceği, nitekim Kamu İhale Genel Tebliği’nin 78.28’inci maddesinde “İstekliler tekliflerini hazırlarken 4857 sayılı İş Kanunun ilgili maddelerinde düzenlenen sorumluluk çerçevesinde engelli işçi çalıştıracaklarını beyan etseler dahi, tekliflerin eşit koşullarda değerlendirilmesini sağlamak amacıyla tekliflerin değerlendirilmesinde bu durum dikkate alınmayacak, bütün istekliler tekliflerini olağan işçilik bedelleri üzerinden vereceklerdir. Ancak işin yürütümü sırasında yüklenicinin engelli işçi çalıştırması durumunda, yükleniciye fazla ödeme yapılmasını engellemek amacıyla 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar gereğince, engelli işçi çalıştırma nedeniyle Hazine tarafından karşılanan prim tutarı, idarece yüklenicinin hakedişinden kesilecektir.” açıklaması yer almaktadır. Söz konusu açıklama nedeniyle sözleşmenin yürütülmesi aşamasında görev alacak engelli işçiler için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir satır açılmamış olsa dahi, engelli işçi çalıştırma nedeniyle Hazine tarafından karşılanan prim tutarı, idarece yüklenicinin hakedişinden kesilecektir. Dolayısıyla, ihale dokümanında ve birim fiyat teklif cetvelinde bu hususa ilişkin bir belirleme bulunmamasının tekliflerin değerlendirilmesi veya sözleşmenin yürütülmesi aşamasında her hangi bir tereddüte neden olmayacak olup, başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

6) Başvuru sahibinin 6’ncı iddiasına ilişkin olarak:

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5inci maddesinin birinci fıkrasında “İdareler, yapacakları ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmü, “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde,

“İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. Ancak, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisi tarafından onaylanması kaydıyla, teknik şartnameler bu Kanun hükümlerine göre hazırlattırılabilir.

İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.

Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyecektir.

Ancak, ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde "veya dengi" ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebilir.” hükmü yer almaktadır.

Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde,

“Hizmet kapsamında kullanılacak yüklenici tarafından temin edilecek araçların özellikleri aşağıdaki gibidir;

1 adet 2 m3 Damperli açık kasa çöp kamyonu, hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonlarına boşalma yapabilecek özellikte ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 90 HP olmalıdır.

2 adet 5 m3 Damperli açık kasa çöp kamyonu Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 110 HP olmalıdır.

1 adet 7 m3 Hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonları arkadan otomatik yüklemeli, bölgede kullanılan çöp konteynerlerine uygun konteyner kaldırma aparatlı, hidrolik sıkıştırmalı, kapalı kasalı olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzlerinin çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Çöp kamyonların kasalarında çöp suyu haznesi, acil tehlike stop butonu, tehlike ikaz ışıkları, tekerler arası emniyet sistemi bulunacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 110 HP olmalıdır.

5 adet 13 m3 Hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonları arkadan otomatik yüklemeli, bölgede kullanılan çöp konteynerlerine uygun konteyner kaldırma aparatlı, hidrolik sıkıştırmalı, kapalı kasalı olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzlerinin çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Çöp kamyonların kasalarında çöp suyu haznesi, acil tehlike stop butonu, tehlike ikaz ışıkları, tekerler arası emniyet sistemi bulunacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır.

1 adet Konteynır yıkama aracı, asgari 6 ton temiz ve asgari 4 ton pis su alabilecek tank kapasitesine ve dezenfektan ünitesine sahip olacaktır. Çöp konteyneri yıkama ve dezenfekte kamyonunda yeterli sayıda yıkama püskürtme memesi uygun açıda yerleştirilmiş olacak ve basınçlı su ile konteynerlerin iç ve dış yüzündeki kirleri temizleyecek düzeneğe sahip olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzü çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Araçta özel başlıklı ilaçlama ve dezenfekte tabancası, tetikten kumandalı yıkama tabancası, pazar yeri, yol, kaldırım ve dış yüzey temizliğinde kullanılmak üzere ekstra basınç sistemi bulunacaktır. Konteynır yıkama aracında kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan yükleniciye aittir. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır. Konteynır yıkama aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli Konteynır yıkama aracı kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.

1 adet Kazıcı yükleyici, en az 100 HP olmalıdır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet 10 m3 damperli kamyon, en az 120 HP olacak, hidrolik damperli açık kasa olacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet Vakumlu Süpürge aracı ve çift taraftan süpürme yapabilecek özelliğine sahip, en az motor gücü 130 HP olacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı, en az 2 m3 atık haznesine sahip, dört tekerden manevra ile hidrostatik yürüyüş sistemine sahip olmalıdır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan yükleniciye aittir. Motor gücü en az 90 HP ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli hidrostatik yol yıkama ve silme aracın kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.”düzenlemeleri bulunmakta olup, yüklenici tarafından sağlanacak araçların model yılının 2010 ve üzeri olması şartı öngörülmüştür. İhaleyi yapan idare tarafından işin yürütülmesinde kullanılacak araç ve makinalara ilişkin teknik kriterlerin ihtiyaçlara uygun olarak belirlenmesi, idarenin takdir ve sorumluluğundadır. Bu nedenle yüklenici tarafından temin edilecek araçların model yılına ilişkin şartın rekabeti daralttığı yönündeki iddianın yerinde olmadığı anlaşılmıştır.

Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, ihalenin iptali gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle 4734 sayılı Kanun'un 65'inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 60 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

Anılan Kanun'un 54'üncü maddesinin onuncu fıkrasının (a) bendi gereğince ihalenin iptaline,

Oyçokluğu ile karar verildi.

Mahmut GÜRSES

Başkan

Kazım ÖZKAN

II. Başkan Ali Kemal AKKOÇ

Kurul Üyesi Ahmet ÖZBAKIR

Kurul Üyesi

Mehmet Zeki ADLI

Kurul Üyesi Hasan KOCAGÖZ

Kurul Üyesi Hamdi GÜLEÇ

Kurul Üyesi

Mehmet AKSOY

Kurul Üyesi

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde, “Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesi uyarınca gerekli olan dezenfektan malzemesinin evsafı, miktarı ve konteynır sayısının ihale dokümanında belirlenmediği, ayrıca pazar yerleri, cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak suyun kim tarafından karşılanacağının belirsiz olduğu, İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde bu hususa ilişkin bir düzenleme yer almadığı, ancak Teknik Şartname’nin 8 ve 10’uncu maddelerinde ilçe genelindeki çöp konteynırları, semt pazarı ile bağlı cadde ve sokakların yıkanacağının belirtildiği, kaç adet semt pazarı bulunduğu, cadde ve sokakların uzunluğu ve bu işin hangi sıklıkla yapılmasının istenildiği gibi teknik ayrıntıların düzenlenmediği, birim fiyat teklif cetvelinde yalnızca araç ve personel maliyetlerine yer verildiği,” şeklinde belirtilen üçüncü iddiası kapsamında Kurul çoğunluğunca “İhalenin iptaline” karar verilmiş olup,

Marmaris Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen “Marmaris Belediyesi Sınırları İçerisinde Çöplerin Toplanması Taşınması Amacı İle Personel ve Araç Çalıştırılması Hizmet Alımı” ihalesine ilişkinyaklaşık maliyetin toplam 5.147.572,09.-TL olarak hesaplandığı,

Bahse konu ihalede (12) adet ihale dokümanı satın alındığı, 02.12.2013tarihinde gerçekleştirilen ihaleye (2) istekli tarafından teklif verildiği,

İhale komisyonunca tekliflerin denetimi yönünde yapılan incelemeye göre, doküman satın alan iki istekli olabilecek tarafından teşekkür mektubu verildiği, bir isteklinin teklifinin “Geçici teminatı olmadığı” gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılması sonrasında ihalede 4.311.331,83 TL bedel üzerinden Ortem Temizlik İnş. Taah. Haf. Nak. Müh. Müş. Turz. Mad. Tic. ve San. A. Ş.-Arb Taşıt Kiralama Tem. Peyz. Mak. İnş. Müh. Tic. San. Ltd. Şti. İş Ortaklığı tarafından verilen tek teklifin idarece geçerli kabul edilerek ihalenin bu isteklinin üzerinde bırakıldığı,

Anlaşılmıştır.

Söz konusu ihalede, 12 adet ihale dokümanı satın alınmasına rağmen iki istekli olabilecek tarafından teşekkür mektubu sunulduğu ve ihaleye 2 teklif verildiği, bir isteklinin teklifinin “Geçici teminatı olmadığı” gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılması sonrasında kalan tek teklifin geçerli teklif olarak belirlendiği ve ihalenin de bu istekli üzerinde bırakıldığı, ihale üzerinde bırakılan isteklininteklifin bedelinin de yaklaşık maliyetin% 16,25 oranında altında olduğu hususları 4734 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin 1 inci fıkrasındaki “İdarelerin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamaklasorumlu olduğu” hükmü açısından değerlendirildiğinde,

4734 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin 1 inci fıkrasındaki; hükmü açısından ihaleye yeterli katılımın olmadığı, dolayısıyla ihalede, rekabetin sağlanamadığı değerlendirildiğinden, söz konusu ihalede, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 5 inci maddesinde belirtilen ilkeler uyarınca yeterli fiyat rekabeti sağlanamadığı gerekçesiyle ihalenin iptaline karar verilmesinin uygun olacağı sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle; uyuşmazlığa konu ihalede, “4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 5 inci maddesinde belirtilen ilkeler uyarınca ihalede yeterli fiyat rekabeti sağlanamadığı” gerekçesi üzerinden “İhalenin iptaline” karar verilmesigerektiği yönündeki düşüncem ile, Kurul çoğunluğunun farklı bir gerekçe üzerinden verdiği “İhalenin iptaline” niteliğindeki karar gerekçesine katılmıyorum.

Mehmet Zeki ADLI

Kurul Üyesi


EK GEREKÇE

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde, “Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesi uyarınca gerekli olan dezenfektan malzemesinin evsafı, miktarı ve konteynır sayısının ihale dokümanında belirlenmediği, ayrıca pazar yerleri, cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak suyun kim tarafından karşılanacağının belirsiz olduğu, İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde bu hususa ilişkin bir düzenleme yer almadığı, ancak Teknik Şartname’nin 8 ve 10’uncu maddelerinde ilçe genelindeki çöp konteynırları, semt pazarı ile bağlı cadde ve sokakların yıkanacağının belirtildiği, kaç adet semt pazarı bulunduğu, cadde ve sokakların uzunluğu ve bu işin hangi sıklıkla yapılmasının istenildiği gibi teknik ayrıntıların düzenlenmediği, birim fiyat teklif cetvelinde yalnızca araç ve personel maliyetlerine yer verildiği,” şeklinde belirtilen üçüncü iddiası kapsamında Kurul çoğunluğunca “İhalenin iptaline” karar verilmiş olup,

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde “Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde araçlar ve özelliklerinin belirtildiği, anılan maddede düzenlenen asgari model şartının rekabeti engellediği, bu düzenlemenin kaynakların verimli kullanılması ve ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ilkelerine aykırılık teşkil ettiği,” şeklinde belirtilen altıncı iddiası hakkında Kurul çoğunluğunca iddianın yerinde olmadığına ilişkin karar verilmiştir.

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin üçüncü iddiası kapsamında “İhalenin iptaline” niteliğinde Kurulca verilen karar gerekçesine katılmakla birlikte, başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin altıncı iddiasının İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden yapılan incelemeye göre;

Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde,

“Hizmet kapsamında kullanılacak yüklenici tarafından temin edilecek araçların özellikleri aşağıdaki gibidir;

· adet 2 m3 Damperli açık kasa çöp kamyonu, hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonlarına boşalma yapabilecek özellikte ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 90 HP olmalıdır.

· adet 5 m3 Damperli açık kasa çöp kamyonu Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 110 HP olmalıdır.

1 adet 7 m3 Hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonları arkadan otomatik yüklemeli, bölgede kullanılan çöp konteynerlerine uygun konteyner kaldırma aparatlı, hidrolik sıkıştırmalı, kapalı kasalı olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzlerinin çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Çöp kamyonların kasalarında çöp suyu haznesi, acil tehlike stop butonu, tehlike ikaz ışıkları, tekerler arası emniyet sistemi bulunacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 110 HP olmalıdır.

5 adet 13 m3 Hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonları arkadan otomatik yüklemeli, bölgede kullanılan çöp konteynerlerine uygun konteyner kaldırma aparatlı, hidrolik sıkıştırmalı, kapalı kasalı olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzlerinin çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Çöp kamyonların kasalarında çöp suyu haznesi, acil tehlike stop butonu, tehlike ikaz ışıkları, tekerler arası emniyet sistemi bulunacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır.

1 adet Konteynır yıkama aracı, asgari 6 ton temiz ve asgari 4 ton pis su alabilecek tank kapasitesine ve dezenfektan ünitesine sahip olacaktır. Çöp konteyneri yıkama ve dezenfekte kamyonunda yeterli sayıda yıkama püskürtme memesi uygun açıda yerleştirilmiş olacak ve basınçlı su ile konteynerlerin iç ve dış yüzündeki kirleri temizleyecek düzeneğe sahip olacaktır. Kasanın yan ve arka yüzü çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Araçta özel başlıklı ilaçlama ve dezenfekte tabancası, tetikten kumandalı yıkama tabancası, pazar yeri, yol, kaldırım ve dış yüzey temizliğinde kullanılmak üzere ekstra basınç sistemi bulunacaktır. Konteynır yıkama aracında kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan yükleniciye aittir. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır. Konteynır yıkama aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli Konteynır yıkama aracı kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.

1 adet Kazıcı yükleyici, en az 100 HP olmalıdır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet 10 m3 damperli kamyon, en az 120 HP olacak, hidrolik damperli açık kasa olacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet Vakumlu Süpürge aracı ve çift taraftan süpürme yapabilecek özelliğine sahip, en az motor gücü 130 HP olacaktır. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır.

1 adet Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı, en az 2 m3 atık haznesine sahip, dört tekerden manevra ile hidrostatik yürüyüş sistemine sahip olmalıdır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan yükleniciye aittir. Motor gücü en az 90 HP ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli hidrostatik yol yıkama ve silme aracın kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.”düzenlemeleri bulunmaktadır.

Bu düzenleme ile, ihale konusu iş için kullanılacak, 1 adet 2 m3 damperli açık kasa çöp kamyonu, 2 adet 5 m3 damperli açık kasa çöp kamyonu, 1adet 7 m3 hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonu, 5 adet 13 m3 hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonu, 1 adet konteynır yıkama aracı, 1 adet kazıcı yükleyici, 1 adet 10 m3 damperli kamyon, 1 adet vakumlu süpürge aracı ve 1 adet hidrostatik yol yıkama ve silme araçları için model şartının 2010 yılı ve daha üzeri olma şartının getirildiği, bu şartı sağlayamayanların tekliflerinin de teknik şartnamenin 3.16 ncı maddesi düzenlemesini karşılamayacağı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılması gerekmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5inci maddesinin birinci fıkrasında,

“İdareler, yapacakları ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.”hükmü,

Aynı Kanunun “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde,

“İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. Ancak, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisi tarafından onaylanması kaydıyla, teknik şartnameler bu Kanun hükümlerine göre hazırlattırılabilir.

İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.

Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyecektir.

Ancak, ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde "veya dengi" ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebilir.” hükümleri yer almaktadır.

Bu hükümler uyarınca, hazırlanacak teknik şartnamenin Kanunun 5 nci maddesinde belirtilen rekabet ilkesini çalıştıracak şekilde marka veya model belirtmeden verimliği ve fonksiyonelliği sağlamaya ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacak şekilde hazırlanması gerekmektedir.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Yeterliğin belirlenmesinde uyulacak ilkeler” başlıklı 35 inci maddesinde; “İsteklilerin ekonomik ve mali yeterlikleri ile mesleki ve teknik yeterliklerinin değerlendirilmesi amacıyla idarelerce istenilecek her türlü bilgi, belge, doküman ve değerlendirme kriterleri rekabeti engelleyici sonuç doğuracak şekilde belirlenemez. Ayrıca yeterlik değerlendirmesinde kullanılacak kriterler, ihale konusu işin özelliğine göre söz konusu hizmetin istekli tarafından gerçekleştirilebilirliğini ölçecek nitelikte olmalıdır.

İhale konusu hizmetin niteliğine göre, bu Yönetmelikte düzenlenen bilgi ve/veya belgelerden yeterlik değerlendirmesi için isteneceklerin ve bu belgelerde aranacak yeterlik kriterlerinin ihale veya ön yeterlik dokümanı ile ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtilmesi zorunludur.” hükmü yer almaktadır.

Yönetmeliğin yukarıda aktarılan hükmü uyarınca, idarelerce makine ve ekipmana ilişkin olarak asgari yeterlik kriteri öngörülebilmekle birlikte öngörülen kriterlerin rekabeti engelleyici sonuç doğuracak şekilde belirlenmemesi gereklidir.

İncelenen ihalede, teknik şartnamenin 3.16 ncı maddesinde yapılan düzenlemede 9 farklı tipte araç istenmiş ve bunların hepsinin de 2010 ve üstü model olması gerektiği, düzenlenmiş olduğu bu durumda, başvuruya konu ihaleye benzer şekilde, itirazen şikayet başvurusuna ilişkin karar alma süreci içerisinde ihalenin gerçekleştirildiği durumlarda; ihale dokümanı satın alan müteşebbis sayısı ve ihaleye katılan istekli sayısı ile isteklilerin teklif bedellerinin yaklaşık maliyetle kıyaslanması üzerinden bir kanaate ulaşmanın mümkün olduğu düşüncesinden hareketle,12 ihale dokümanının satıldığı ihaleye verilen teklif sayısı (2) olduğu dikkate alındığında model şartı getiren bu düzenlemenin maliyeti arttırmak ve şartları ağırlaştırmak suretiyle katılımı zorlaştıran ve sınırlayan bir düzenleme olduğu değerlendirilmiştir.


Bu itibarla, idare tarafından, teknik şartnamenin ilgili düzenlemesinde istenilen araçlara ilişkin model şart getirilmesinin yeterlik kriteri olduğu, ihale konusu işte kullanılması öngörülen 9 farklı tipte araçların hepsinin de 2010 yılı ve üzeri modelde olması şartının istenmesi nedeniyle ihaleye katılımın büyük ölçüde daraltıldığı, dolayısıyla başvuruya konu ihalede rekabet ortamının gerçekleşmediği sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin üçüncü iddiası kapsamında “İhalenin iptaline” niteliğinde Kurulca verilen karar gerekçesine katılmakla birlikte, başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin altıncı iddiasının İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden yapılan incelemeye göre; idare tarafından, teknik şartnamenin ilgili düzenlemesinde istenilen araçlara ilişkin model şart getirilmesinin yeterlik kriteri olduğu, ihale konusu işte kullanılması öngörülen 9 farklı tipte araçların hepsinin de 2010 yılı ve üzeri modelde olması şartının istenmesi nedeniyle ihaleye katılımın büyük ölçüde daraltıldığı, dolayısıyla başvuruya konu ihalede rekabet ortamının gerçekleşmediği değerlendirildiğinden bu gerekçe ile de ihalenin iptaline karar verilmesi gerektiği ve bu gerekçenin de ihalenin iptaline ilişkin Kurul kararı gerekçeleri içinde yer alması gerekti yönündeki düşüncem ile, ihale dokümanına ilişkin üçüncü iddia kapsamında Kurul çoğunluğunca alınan karar gerekçesine katılıyorum.

Ali Kemal AKKOÇ

Kurul Üyesi


KARŞI OY

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin itirazen şikayet başvuru dilekçesinde, “Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesi uyarınca gerekli olan dezenfektan malzemesinin evsafı, miktarı ve konteynır sayısının ihale dokümanında belirlenmediği, ayrıca pazar yerleri, cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak suyun kim tarafından karşılanacağının belirsiz olduğu, İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde bu hususa ilişkin bir düzenleme yer almadığı, ancak Teknik Şartname’nin 8 ve 10’uncu maddelerinde ilçe genelindeki çöp konteynırları, semt pazarı ile bağlı cadde ve sokakların yıkanacağının belirtildiği, kaç adet semt pazarı bulunduğu, cadde ve sokakların uzunluğu ve bu işin hangi sıklıkla yapılmasının istenildiği gibi teknik ayrıntıların düzenlenmediği, birim fiyat teklif cetvelinde yalnızca araç ve personel maliyetlerine yer verildiği,” şeklinde belirtilen üçüncü iddiası kapsamında Kurul çoğunluğunca “İhalenin iptaline” karar verilmiştir.

Başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin üçüncü iddiası hakkında İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin 18 inci maddesi yönünden yapılan incelemeye göre;

Teknik Şartname’nin 3.16’ncı maddesinde,“ 1 adet Konteynır yıkama aracı, asgari 6 ton temiz ve asgari 4 ton pis su alabilecek tank kapasitesine ve dezenfektan ünitesine sahip olacaktır. Çöp konteyneri yıkama ve dezenfekte kamyonunda yeterli sayıda yıkama püskürtme memesi uygun açıda yerleştirilmiş olacak ve basınçlı su ile konteynerlerin iç ve dış yüzündeki kirleri temizleyecek düzeneğe sahip olacaktır.Kasanın yan ve arka yüzü çerçeveleri reflektörlü şerit ile kaplanacaktır. Araçta özel başlıklı ilaçlama ve dezenfekte tabancası, tetikten kumandalı yıkama tabancası, pazar yeri, yol, kaldırım ve dış yüzey temizliğinde kullanılmak üzere ekstra basınç sistemi bulunacaktır. Konteynır yıkama aracında kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan yükleniciye aittir. Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Motor gücü en az 170 HP olmalıdır. Konteynır yıkama aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli Konteynır yıkama aracı kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.

1 adet Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı, en az 2 m3 atık haznesine sahip, dört tekerden manevra ile hidrostatik yürüyüş sistemine sahip olmalıdır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan yükleniciye aittir. Motor gücü en az 90 HP ve Model Yılı 2010 veya üzeri olacaktır. Hidrostatik yol yıkama ve silme aracı kendi malı veya geçici ithalle getirilmiş veya finansal kiralama yolu ile edinilmiş olacaktır. İstekli hidrostatik yol yıkama ve silme aracın kendi malı olduğunu ruhsat, demirbaş veya amortisman defterinde kayıtlı olduğuna dair noter tespit tutanağı ya da yeminli mali müşavir raporu veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tevsik edebilir. Geçici ithal ile getirilmiş ise geçici ithal belgesi, finansal kiralama yolu ile getirilmiş ise kira sözleşmesi ve ihalenin ilk ilan tarihine kadar olan kiralarının ödendiğinin belgelenmesi ile tevsik edebilir. İstekli bu belge veya belgeleri teklif ekinde ve idari şartnamedeki belgelerin sunuluş şekilleri maddesine uygun olarak teklif zarfında sunacaktır.”düzenlemesi yer almaktadır.

Ayrıca Teknik Şartname’nin 3.23’üncü maddesinde “Bu Teknik Şartname 3 maddeden oluşmakla birlikte ihale dokümanının bir parçasıdır.” ifadesi yer almakta olup, itirazen şikâyet dilekçesinde işaret edilen 8 ve 10’uncu maddelerin Teknik Şartname’de bulunmadığı görülmüştür.

İdari Şartname’nin 25’inci maddesinde, su ve dezenfektan maliyetine ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır.

Teknik Şartname’nin 2’inci maddesinde ihale konusu işin kapsamı “Marmaris Belediyesi Sınırları İçinde, evsel atıklarının toplanması, taşınması ve cadde ve sokakların süpürülmesi amacı ile personel çalıştırılması ve iş kapsamında gerekli vasıflı personellerin çalıştırılması kaba ve iri atıkların kazıcı yükleyici ve 10 m3 Damperli Kamyon yardımıyla kaldırılması ve yaz aylarında konteyner yıkama makinası ile konteynerların yıkanması, Vakumlu Süpürge Makinesi ile yolların süpürülmesi, Hidrostatik statik vakumlu yol yıkama makinesi ile yolların silinmesi ve 2 m3, 5m3 damperli açık kasa çöp toplama aracı ve 7 m3, 13 m3 sıkıştırmalı çöp kamyonu ile çöplerin toplanması taşınması hizmet alım işidir.” şeklinde belirtilmiştir. İhale konusu işin yapılacağı yeri ve çevresini gezmek, inceleme yapmak ve buna göre teklifini hazırlamak isteklinin sorumluluğundadır. Bu nedenle, başvuru sahibininkaç adet semt pazarı bulunduğu, cadde ve sokakların uzunluğu gibi bilgilerin ihale dokümanında düzenlenmediğinden bahisle, teklif fiyatın oluşturulamadığı yönündeki iddiasının yerinde olmadığı, ayrıca Teknik Şartname’nin yukarıya aktarılan düzenlemelerinde, gerek konteynırların temizliğinde kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan maliyetlerinin yüklenici tarafından karşılanacağı, gerekse cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak olan Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan maliyetinin yükleniciye ait olduğu açıkça düzenlendiğinden, ihale dokümanın uyuşmazlık konusu düzenlemelerin, ihale konusu alanda faaliyet gösteren basiretli bir tacir tarafından teklif fiyatının oluşturulmasına engel nitelikte olmadığı değerlendirilmiştir.

Açıklanan nedenlerle, başvuru sahibinin ihale dokümanına ilişkin üçüncü iddiası kapsamında yapılan inceleme uyarınca, gerek konteynırların temizliğinde kullanılacak su, deterjan ve dezenfektan maliyetlerinin yüklenici tarafından karşılanacağı, gerekse cadde ve sokakların temizliğinde kullanılacak olan Hidrostatik yol yıkama ve silme aracında kullanılacak su ve deterjan maliyetinin yükleniciye ait olduğu açıkça düzenlendiğinden, ihale dokümanın uyuşmazlık konusu düzenlemelerin, ihale konusu alanda faaliyet gösteren basiretli bir tacir tarafından teklif fiyatının oluşturulmasına engel nitelikte olmadığına ilişkin “İtirazen şikayet başvurusunun reddine” karar verilmesi gerektiği yönündeki düşüncemizle, ihale dokümanına yönelik bu iddia kapsamında Kurul çoğunluğunca verilen “İhalenin iptaline” niteliğindeki karara katılmıyoruz.

Mahmut GÜRSES

BAŞKAN Hasan KOCAGÖZ

Kurul Üyesi Hamdi GÜLEÇ

Kurul Üyesi

 
< Önceki   Sonraki >
[ Geri ] [ Yukarı ]

İçerik İstatistiği

KiK Kararları: 13.155 Karar
 - Bu Hafta (12.05-15.05): 0
 - Geçen Hafta(05.05-11.05): 6
 - Bu Ay (Mayıs): 11
 - Geçen Ay (Nisan): 34
Kategori: 162
Haberler: 748

Abone İstatistiği

10 misafir ve 2 abone bağlı
Abone Sayısı: 9041
Abone Oranları:
  - Giriş (1 ay): % 3,85
  - Bronz (3 ay): % 0,64
  - Gümüş (6 ay): % 0,64
  - Altın (12 ay): % 30,13
  - Kamu Altın (12 ay): % 64,74
Ziyaretçi Sayısı: 9.996.829
Final Bilgi Hizmetleri     kikkararlari.com facebook     kikkararlari.com twitter
256-Bit GeoTrust SSL Sertifika
Ödeme Seçenekleri
Bu Sayfayı Paylaş X

"Bilginin Kısa Yolu.."